Mówiąco o klauzulach pojawiających się w umowach o pracę (czy ogółem związanych ze świadczeniem usług, a więc także umowach cywilnoprawnych), często słyszymy o klauzuli zachowania poufności, a także zakazie konkurencji. O ile ta pierwsza kwestia nie budzi zapewne większych wątpliwości, tak druga może już nie być taka jasna.
Czym w praktyce jest zakaz konkurencji i czego on dotyczy? Czy można wprowadzić go tylko w przypadku istnienia stosunku pracy, czy jest dopuszczalny także przy umowach cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenia? Te i inne kluczowe kwestie związane z umową o zakazie konkurencji postaramy się wyjaśnić poniżej.
Kiedy stosuje się zakaz konkurencji?
Umowy o zakazie konkurencji są obecnie bardzo popularne w wielu branżach, od IT, przez marketing, po sprzedaż. Są stosowane zwłaszcza wobec specjalistów i wysoko postawionych menadżerów, których działanie na rzecz innych przedsiębiorstw mogłoby realnie zaszkodzić firmie.
Zakaz konkurencji może funkcjonować jako część innej umowy (o pracę, cywilnoprawnej), bądź jako samodzielna umowa. W przypadku zastosowania jej w odniesieniu do umowy o pracę obowiązują regulacje z kodeksu pracy, przy czym nie są one szczegółowe.
Natomiast przy umowach cywilnoprawnych trzeba sięgać do orzecznictwa, jako że kodeks cywilny nie formułuje przepisów związanych konkretnie z zakazem konkurencji (natomiast jak najbardziej obowiązują zagadnienia związane ze swobodą umów, ale też ograniczeniami w niej, choćby z racji na zasady współżycia społecznego).
Na czym polegają umowy o zakazie konkurencji?
Zakaz konkurencji to nic innego, jak zakaz prowadzenia konkurencyjnej działalności gospodarczej lub świadczenia usług dla podmiotów konkurencyjnych w trakcie trwania stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej (i obejmuje on także świadczenie usług w ramach nie tylko umowy o pracę, ale także innych typów umów). Niekiedy zdarzają się także umowy obejmujące okres po zakończeniu umowy, natomiast w ich przypadku występują nieco inne regulacje.
O ile umowa o zakazie konkurencji w trakcie stosunku pracy może być nieodpłatna lub odpłatna, zależnie od preferencji stron, tak zakaz konkurencji po ustaniu tegoż stosunku musi już mieć charakter płatny, to jest były pracodawca musi wypłacać odszkodowanie w określonej sumie. Zakaz musi mieć także wyraźnie oznaczony termin (np. rok, dwa lata).
W przypadku umów cywilnoprawnych nieodpłatna umowa o zakazie konkurencji po ustaniu umowy była różnie interpretowana przez orzecznictwo – ostatecznie przyjęło się stanowisko, że jest dopuszczalna w niektórych przypadkach.